‘’Özgürlüğün de Eşitliğin de Adaletin de Kaynağı Ulusal Egemenliktir’’.
Bir kimse hakkında yapılan yargılama sonucunda hapis cezasına hükmedilmesi ve cezanın kesinleşmesi halinde o kişi “hükümlü” sıfatını alarak cezaevinde cezasını infaz eder. Ancak hükümlü hapis cezasının belli bir kısmını iyi halli olarak infaz etmiş ise denetim altında tutulmak şartıyla salıverme işlemi gerçekleştirilebilir.
Tahliye edilen hükümlünün asıl tahliye tarihine kadar belirlenmiş olan yükümlülüklere uygun davranması ve bu süre içerisinde yeni bir suç işlememesi şarttır. Şartlı tahliye kararı her zaman geri alınabilir bir karar olması sebebiyle hükümlünün denetime uymaması ya da yeni bir suç işlemesi halinde salıverilmenin geri alınması kararı ile tekrar cezaevine alınarak kalan cezasını cezaevinde infaz etmesi sağlanabilecektir.
Şartlı tahliye (koşullu salıverilme) bir hak ya da ödül niteliğinde olmayıp kanunda düzenlenmiş olan bir infaz rejimidir. Ancak hükümlünün şartlı tahliyeden yararlanabilmesi bazı şartların gerçekleşmesine bağlıdır.
Şartlı tahliyeden yararlanabilmek için hükümlünün cezası da göz önüne alınarak belirli bir süreyi cezaevinde geçirmiş olması şarttır.
Ayrıca koşullu salıverilme uygulanırken hükümlünün yaşı da önem arz etmektedir. Hükümlü 15 yaşını dolduruncaya kadar tutuklulukta geçirdiği süre mahsup edilirken ceza infaz kurumlarında geçirilen her 1 gün 2 gün olarak hesaplanacaktır.
Hükümlünün şartlı tahliyeden faydalanabilmesi için hükümlünün iyi halli olması şarttır.
Şartlı tahliye kararları hapis cezaları için geçerlidir. Örneğin bir kimse işlemiş olduğu suç sebebiyle cezalandırılmış ancak ceza hapis cezasını içermemekle birlikte adli para cezasında ibaret ise bu durumda şartlı tahliyeden bahsedilmesi mümkün olmayacaktır.
Şartlı tahliye kararının görevli ve yetkili mahkeme tarafından verilmiş olması gerektiği de ayrıca önemli bir konudur. Şartlı tahliye kararında görevli ve yetkili mahkeme hapis cezasına hükmetmiş olan mahkemedir. Ancak hükümlü olan kişi hükmün verildiği mahkemenin yargı çevresinde değil de başka bir yerde cezaevinde ise bu durumda kararı verecek olan merci o yerdeki aynı derecedeki mahkeme olacaktır. Örneğin bir kişi Ankara Ağır Ceza Mahkemesinin kararı ile hapis cezasına mahkum olmuş ve bu sürede İstanbul’daki bir cezaevinde infazının gerekli kısmını tamamlamış ise şartlı tahliye kararı İstanbul Ağır Ceza Mahkemesi tarafından verilecektir.
Hakkında şartlı tahliye kararı verilen hükümlü şartlı tahliye süresi boyunca denetime tabi tutulabilecektir. Ancak kişi bu süre içerisinde denetim kararına uymaz ya da tekrar bir suç işlerse koşullu salıverilme kararı geri alınabilecektir. Şartlı tahliye kararı geri alındıktan sonra hükümlü cezasının kalan kısmını ceza infaz kurumlarında geçirecektir.
Koşullu salıverilmenin kaldırılması yönündeki karar itiraza tabi bir karardır. Hükümlü bu karar itiraz etme hakkına sahiptir.
Karar asliye ceza mahkemesi tarafından verilmiş ise itirazı ağır ceza mahkemesi inceleyecektir. Ancak karar ağır ceza mahkemesi tarafından verilmiş ise itiraz karar veren mahkemenin kendisini numara olarak izleyen bir sonraki ağır ceza mahkemesine yapılır. Örneğin X ili 1. Ağır Ceza Mahkemesi koşullu salıverilmenin kaldırılmasına karar vermiş ise bu karara karşı itiraz X ili 2. Ağır Ceza Mahkemesi’ne yapılacaktır. İtirazın reddi halinde hükümlü cezasını tekrar ceza infaz kurumunda infaz edecektir. Ancak itirazın kabul edilmesi halinde ilk verilmiş olan koşullu salıverilme kararı devam edecektir.
Denetim süresini hükümlü yükümlülüklerine uygun ve iyi halli olarak geçirirse ceza infaz edilmiş olacaktır.